Ostatnie dni, w związku z wojną w Ukrainie, są dla każdego z nas trudne. Niepokój i strach łączą się ze złością i niedowierzaniem. Burza emocjonalna dotyczy nie tylko nas, dorosłych, ale również dzieci. Nie da się najmłodszych całkowicie odizolować od tematu wojny. Nasze dzieci chodzą do przedszkola i szkoły, więc najprawdopodobniej się z tym spotkają. Musimy więc czujnie obserwować, jakie informacje do nich docierają, i jak najszybciej reagować na ich niepokój. Jak rozmawiać z dzieckiem o wojnie?
Najważniejszym czynnikiem, który powinien decydować o tym, czy poruszymy temat wojny, jest niepokój dziecka. Jeżeli dziecko 3–4-letnie nie wie nic o wojnie i nie dotarły do niego te informacje, to nie warto wzbudzać w nim strachu, poruszając kwestię, której nie zrozumie. Trzeba jednak uważnie obserwować maluszka, bo to, że nie mówi nic o Ukrainie, nie oznacza, że pewne informacje do niego nie dotarły. Pamiętajmy, że strach może przybierać również formę zachowań agresywnych u dziecka, wycofania, a nawet śmiechu. Obserwuj więc, czy zachowanie twojego dziecka się nie zmieniło.
Pomimo różnych zaleceń psychologów to rodzic musi podjąć decyzję o rozmowie. Każde dziecko jest inne, ma inną wrażliwość, inną wiedzę na temat otaczającego je świata, a także inne zasoby radzenia sobie z lękiem. Jako rodzic czujesz, że dziecku może zaszkodzić zgłębianie tematu wojny, cierpienia i zagrożenia? Wiesz, że twój maluszek jest lękowy i w wyobraźni będzie projektował przerażające wizje? Chroń go przed obciążającymi informacjami. Uważnie jednak obserwuj, czy nie dusi w sobie lęku. Małe dzieci często nie zadają pytań, bo nie wiedzą, jak je ubrać w słowa. To, że dziecko nie mówi o wojnie, nie oznacza, że o niej nie wie. Pamiętaj o tym!
Wyjaśniaj, tłumacz i odpowiadaj na każde pytanie dziecka o wojnę
Dzieci zadają dużo pytań. Tym razem nie będzie wyjątku. Nasz maluszek lub starszak może zadawać nawet bardzo szczegółowe pytania. Jeżeli nie wiesz, jak na któreś z nich odpowiedzieć, przyznaj szczerze: „Tego nie wiem”, „Nie jestem pewna”. Jeśli dziecko pyta: „Czy Polska też będzie bombardowana?”, odpowiedz zgodnie z prawdą: „Na chwilę obecną nie ma takich sygnałów” lub „Jeśli do tego dojdzie, to będziemy starać się wyjechać do bezpiecznego kraju”.
Wytłumacz, kto to jest Putin, gdzie leży Ukraina, Rosja, a gdzie Polska. Co to jest wojsko i wojna. Jednym z najważniejszych czynników potęgujących lęk jest niewiedza. Pomóż więc dziecku zrozumieć, co się dzieje.
Dobór słów i przedstawionych szczegółów dotyczących wojny powinny być dostosowane do wieku i wrażliwości dziecka. Nie bójmy się mówić prawdy. Pamiętaj jednak, by zawsze po trudnej rozmowie zapewnić poczucie bezpieczeństwa, przykładowo mówiąc: „Bez względu na wszystko zawsze będziemy razem”, „Mamusia i tatuś zawsze będą się tobą opiekować”, „W naszych ramionach jesteś bezpieczny” itp.
Zasady wspierającej rozmowy z dzieckiem o wojnie
– nie używaj pojęć, których dziecko nie rozumie
– odpowiadaj na każde pytanie
– akceptuj wszystkie pojawiające się emocje
– mów o swoich emocjach i pytaj o emocje dziecka: „Czujesz strach?”
– unikaj drastycznych pojęć, które wzbudzają strach i napięcie
– zapewnij dziecko, że przy tobie jest bezpieczne
Wyłącz telewizor, wycisz radio
W takich sytuacjach jak wojna w Ukrainie mamy ochotę nieustannie śledzić informacje i najnowsze wiadomości. To naturalna reakcja naszego organizmu. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że narażanie dzieci (bez względu na ich wiek) na nieustanne obrazy cierpienia i zagrożenia powoduje wzrost lęku.
Dzieci często słyszą z telewizji słowa, których nie rozumieją, odczytują emocje, które widzą na ekranie. To jest dla nich trudne i zbyt obciążające. Niech dom będzie oazą spokoju i bezpieczeństwa. Jeżeli masz silną potrzebę obserwowania bieżących wydarzeń, załóż słuchawki, by inni domownicy nie byli narażeni na dźwięki wybuchów bomb i strzelania.
Warto podkreślać, że zawsze obok zła dzieje się też dużo dobra. Pomoc uchodźcom, którą teraz obserwujemy, to jeden z dowodów na to, że miłość i wspólnota jest ponad wszelkimi trudnościami. Bezsprzecznie czeka nas trudny czas, jednak z każdej trudności możemy wyjść silniejsi. Nasze więzi z dziećmi mogą być jeszcze bardziej pogłębione. Obecny lęk z kolei jesteśmy w stanie zamienić w zaradność i odporność psychiczną.